«ذکر خنجر» آئینی به بلندای تاریخ ترکمن
تاریخ انتشار: ۳۰ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۱۳۱۳۷۶
ایسنا/گلستان ذکر خنجر نمایش هنری رایج در قالب رقص آئینی و سنتی میان ترکمن‌هاست که دسته‌جمعی، با لباس محلی و خنجر بر کمر انجام شده و نشانه زنده بودن یکی از ارزشمندترین هنرهای فرهنگی این قوم است.
پیشینه اجرای مراسم رقص خنجر به حدود سه قرن پیش از ظهور اسلام برگشته که در آن زمان، مراسم رقص خنجر صرفاً به‌عنوان آیین نمایشی با مضمونی حماسی اجرا می‌شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
قبایل ترکمن، قبل از شکار و شروع نبرد با حیوانات درنده، این مراسم را اجرا می‌کردند تا روحیه گرفته و در مبارزه پیروز شوند؛ بنابراین، عده‌ای از کارشناسان و پژوهشگران آداب و رسوم قوم ترکمن این نمایش هنری را یک نوع آمادگی کامل برای رزم و مبارزه در گذشته‌های دور می‌دانند که طی آن جنگجویان و مبارزان صحرا، پیش از عزیمت به میدان نبرد شمشیرها را به دست گرفته، با جمع شدن و چرخیدن و انجام حرکات موزون که با نعره و فریاد همراه بوده خود را برای نبرد یا مقابله با دشمنان آماده کرده و بعد از آن روانهٔ میدان نبرد می شدند.
امروزه گرفتن خنجر به دستِ غزل‌خوان گروه، یادگار آن دوران بوده و کاملاً روشن است که مضمون اشعار در آن دوران، حماسی و در وصف شجاعت‌ها و قهرمانی‌های جنگجویان آن قبیله بوده است ولی پس از ظهور اسلام این اشعار رنگ مذهبی و دینی به خود گرفت و مضمون آن به ذکر و ستایش خداوند و اولیای الهی تبدیل شد؛ به‌طوری‌که خواندن غزل‌های عارفانه که گاهی سروده شخصِ «بخشی» بود، متداول شد.
ریشه‌های تاریخی ذکر خنجر
۱- به رقص دراویش نقشبندیه شبیه است و مروج آن را مشرب دالی یکی از یاران و شاگردان بهاالدین محمد نقشبندی می‌دانند.
۲- در کتاب مراسم آیینی و تئاتر آمده است که رقص خنجر ترکمنها همانند آیین «گوات» در بلوچستان و آیین‌زار در خلیج فارس است و معمولاً برای مداوای بیمارن روحی اجرا می‌شود.
۳- این رقص، به آیین پرخوانی نیز شبیه است. پرخوانی یعنی زیاد خواندن اوارد، همراه با حرکات نمایشی دست و پا که یادآور شمانیسم و کارهای شمنها است.
شمنها برای تحت کنترل در آوردن ارواح نامریی و نجات بیمار روحی، حرکاتی چرخشی و جهش‌هایی رقص گونه انجام می‌دادند در حالی که شمشیری آخته و آتشین بر دست داشتند. به علت شباهت این حرکات با حرکات کسانی که رقص خنجر را اجرار می‌کنند، شاید بتوان گفت که ذکر خنجر، صورت تحول یافته‌ی اعمال شمنها در شمانیسم باشد و اینک برای تقرب به خدا محسوب می‌شود.
۴- ترکمنها بنا به شرایط محیطی، همیشه در معرض هجوم اقوام مختلف بودند. بر این اساس چاره‌ای نداشتند جز اینکه همیشه در حالت دفاعی باشند و با آموزش فنون نظامی، خود را قوی، پرتوان و مصمم نگه دارند. رقص خنجر با نقش مایه‌های مذهبی سبب می‌شود که این روحیه در آن‌ها تقویت شود.
نحوه‌ی اجرای مراسم ذکر خنجر
در اجرای این هنر رزمی، نمایشی، نیایشی از لحاظ تعداد مجریان، محدودیتی وجود ندارد ولی معمولاً از پنج، هفت، ۹ و یا ۱۱ نفر تجاوز نمی‌کند.
یکی از مجریان، وظیفه رهبری و غزلخوانی گروه را به عهده دارد. رهبر گروه و مجریان جامه‌ای بلند و قرمز می‌پوشند که جامه‌ی سنتی ترکمن هاست (دون) و خنجری بر کمر می‌بندند.
مجریان این هنر رزمی، نیایشی، نمایشی در دو ردیف و مقابل هم قرار می‌گیرند، آنچنان که قادر به دیدن رهبر گروه و حرکات او باشند. وقتی گروه نمایشی در مقابل مردم قرار گرفت رهبر گروه، غزلی عارفانه را با صدایی گرم، شمرده و آهنگین می‌خواند، این اجرا را دئورما غزل/ غزل آغازین نام نهاده‌اند.
در این دور، همه مجریان دست‌های خود را در حالت نیایش به سوی آسمان بلند می‌کنند، آنگاه در بخشی از غزل و با اشاره رهبر گروه از ته گلو «هووه» می‌گویند که در حقیقت همان «یا هو» گفتن است.
در مرحله بعد و با اشاره رهبر گروه، این «هووه گوی ها» با زدن یک پا برزمین هماهنگ با رهبر گروه، عقب و جلو می‌روند و به تدریج آهنگ عقب و جلو رفتن را سریع‌تر می‌کنند، این حرکات با خشن‌تر کردن تن صدا همراه است.
مرحله «اُچ دپیم» یا سه ضربه پا
با رسیدن بازیگران به اوج هیجان روحی، رهبر گروه تشخیص می‌دهد که مجریان را به دور سوم هدایت کند که این مرحله را «اوچ دپیم» یا سه ضربه پا می‌نامند. در این مرحله، مجریان از حالت تقابل به حالت چرخش در می‌آیند و در طی سه گام به مرکز دایره می‌رسند، آنگاه که این حرکات چند بار تکرار شد، رهبر گروه، لفظ خنجر را بر زبان می‌آورد و گروه در مرکز دایره خنجرهای خود را در بالای سر به هم می‌رسانند که نشانه‌ی یکی شدن همه‌ی قبایل و طوایف ترکمن است، یعنی رسیدن از کثرت به وحدت.
شعر رقص خنجر
بخش اول
ایا دوثلار، برادر لار، الیمدان شونقاریم اوشدی
توتای دیثم قولیم یتمز، ایکی باقیم اوزلیپ قاشدی
آمین خدا، آمین- هو، ها، هو
بخش دوم
ای کریم بو یا کریم، قادر خدا ثندان مدد
بارچا لارینگ آتاثی، آدم حوّاثندان مدد
هر نه بولقای کل عالم، انبیا ثندان مدد
فخر عالم، حق حبیبی، مصطفی ثندن مدد
هو، ها، هو
بخش سوم
ای آّلاّی‌ای آّلاّی‌ای آّلاّی‌ای آّلاّی
ای گوزیم ثنی، ای گوزله یار-ای دیلیم ثنی
ای ثوزیله یار ای قلبیم ثنی‌ای‌ایسته یار
آلاّی آلاّی آلاّی
ایسته یارای آلاّی آلاّی
ایسته یار هو، ها، هو
ترجمه
بخش اول
ای یاران!ای برادران! شاهین من پر کشید و رفت.
قادر نیستم بگیرمش، چون که دست‌هایم از تنم جداست.
ای خدا!ایمان آوردم به تو، ایمان آوردم به تو، هو، ها، هو
بخش دوم
خداوندا! تو کریمی، تو توانای رحیمی
یاری‌ام ده، ای آدم ابولبشر:ای حوا!
یاری‌ام ده، ای رسول کاینات! یاری‌ام ده.
ای فخر زمان، ای حبیب خدا، ای مصطفی (ص) یاری‌ام ده.
هو، ها، هو
بخش سوم
ای خدا، ای خدا، ای خدا
چشمانم دیدار تو را می‌جوید، زبانم گفتار تو را می‌پوید
ای خدا، ای خدا، قلبم حضور تو را می‌طلبد.
ای خدا، ای خدا
تو را می‌خواهم، تو را می‌خواهم، هو، ها هو
منبع: نگاهی به فرهنگ مادی و معنوی ترکمنها، گنبد دردی اعظمی راد
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: تركمن استان گلستان آئین سنتی استانی فرهنگی و هنری بندرترکمن خبرگزاری ایسنا گلستان استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری رهبر گروه آ لا ی ای ذکر خنجر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۱۳۱۳۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
انتقاد شدید باشگاه تراکتور از مجریان شبکه تلویزیونی «سهند»
به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، رسانه باشگاه تراکتورنوشت: به دنبال برخی اظهارنظرهای غرض‌ورزانه و به دور از اصول حرفه‌ای و رسانه‌ای در برنامه‌های شبکه سهند، بیانیه‌ای به شرح زیر صادر کرد. در متن بیانیه باشگاه آمده است:
هو الحق
تراکتور ایامی سخت و گذری دشوار را گذراند و طبیعی است که همراه بودن مدعیان دلسوزی، در این مقاطع عیان می‌شوند. با عِلم به انتقادها و گلایه‌های به حقی که از سوی هواداران، رسانه‌ها و صفحات مجازی مطرح شد، باشگاه تراکتور همواره در مقابل تمامی آنان سر به احترام خم می‌کند؛ امّا رویکرد و رفتار رسانه ملی (شعبه استانی) تأسف‌بار است. سال‌هاست که حربه موج‌سواری برای بالا رفتن از دیوار هواداران پرشمار تراکتور دیگر کارساز نیست و بهتر است که عزیزان رسانه ملی (شعبه استانی) راه دیگری را برای پوشش ضعف‌های خود برگزینند.
مطالبه‌گری صرفاً به شعار نیست که عزیزان با دستاویز قرار دادن آن، از مسئولیت و تعهد بگریزند! حال که رسانه ملی(شعبه استانی) با دستاویز قرار دادن مطالبه هواداران و از راه نخ نمای مزه پراکنی مجریان و گزارشگران که صرفاً با تقلید کورکورانه‌ای از همتایان خود در رسانه ملی (شعبه مرکزی) کمر به تضعیف باشگاه تراکتور بسته‌اند، یکبار برای همیشه به سه مطالبه دیرین و مشترک باشگاه و هواداران تراکتور از رسانه ملی پاسخی روشن دهند!
- چه زمانی کیفیت پخش بازی‌های خانگی تراکتور، حداقل به سطح شعبه مرکز خواهد رسید و هواداران پیگیری بازی از طریق پخش زنده یک شبکه اجتماعی را به تماشای آن از شبکه سهند ترجیح نخواهند داد؟
- چرا بازی‌های تراکتور که هواداران فراوانی در اقصی نقاط کشور و دنیا دارد و به استناد آمارهای بین‌المللی جزو پُرهوادارترین تیم‌های آسیا است، از شبکه سراسری پخش نمی‌شود تا اکثریت آنان از تماشای بازی تیم محبوب‌شان محروم نباشند؟
- و در نهایت مسئله حق پخش باشگاه‌ها چه زمانی حل خواهد شد؟ عایدی و درآمدی که بابت تبلیغات قبل و بعد از مسابقه فوتبال دریافت می‌کنید، کجاست؟ مگر روال آن نیست که ابتدا «حق» محقق گردد و سپس «مطالبه‌گری» صورت گیرد؟
چنین به نظر می‌رسد که رسانه شما بهترین دفاع را در حمله می‌بیند و با بهره‌گیری از عنوان نماینده افکار عمومی، در پی ورود به جزیی‌ترین تصمیمات باشگاه‌ها بوده و به بیانی سعی در پاکسازی از پایین دست دارد؛ از جمله این موارد، شفاف‌‌سازی در خصوص مسئله حق پخش است که طی سالیان متمادی ناقض اصول حرفه‌ای فوتبال کشورمان و همچنین موضوع بهبود کیفیت پخش مسابقات که عامل سرافکندگی است، اشاره کرد.
باشگاه تراکتور به پشتوانه هواداران میلیونی خود، رسانه‌ای فراگیرتر و پُرمخاطب‌تر در اختیار دارد و همه ما با هواداران زندگی می‌کنیم و در همین راستا کاملاً به مطالبه آنان آگاهیم و باور داریم انتقاد و خواسته هواداران همواره حق مطلق است و ما به عنوان خادم، اهتمام بی‌دریغ در جهت بهبود شرایط موجود و برآورده ساختن خواسته هواداران در تمامی زمینه‌ها به کار خواهیم گرفت.
در پایان از مسئولان دوراندیش رسانه ملی دعوت می‌کنیم که ضمن جلوگیری از ماهیگیری برخی مجریان و گزارشگرانش از آب گِل‌‌آلود، در رسیدن به آنچه که شایسته و مطلوب هواداران و باشگاه بزرگ تراکتور است، اهتمام ورزند.
انتهای پیام/
پلمب بیمارستان محب مهر به دلیل کشف حجاب صحت ندارد